IBO Toeslagen deelonderzoek 1: Eenvoud of maatwerk: Uitruilen binnen het bestaande toeslagenstelsel
Ministerie van Financiën / Inspectie der Rijksfinanciën
In de afgelopen jaren hebben terugvorderingen en het niet-gebruik van toeslagen aanhoudend in de publiciteit gestaan. Terugvorderingen en nabetalingen zijn inherent aan een voorschotstelsel, zoals de toeslagen. Ondanks de inspanningen van de Belastingdienst/Toeslagen om bijstellingen te verminderen, blijven de aantallen en de hoogte van de terugvorderingen en nabetalingen hoog. Dus heeft het kabinet in september 2018 de opdracht gegeven voor dit Interdepartementale beleidsonderzoek (IBO). Aanleiding hiervoor was het toegenomen politieke en maatschappelijke bewustzijn voor het doenvermogen van burgers, de effecten hiervan (het aanhoudende hoge aantal terugvorderingen en het niet-gebruik) en het groeiende aantal huishoudens met problematische schulden.
Dit onderzoek zet de burger centraal: hoe kunnen de toeslagen beter worden aangesloten op het doenvermogen van burgers en hoe kan het aantal en de hoogte van de terugvorderingen en nabetalingen worden verminderd? Met andere woorden, welke verbeteringen binnen en buiten het bestaande toeslagenstelsel zijn mogelijk om de burger te ondersteunen in de kosten voor zorg, huur, kinderen en kinderopvang zonder nadelige neveneffecten zoals terugvorderingen, nabetalingen, niet-gebruik en risico’s op problematische schulden?
De werkgroep concludeert dat het huidige toeslagenstelsel voor een, in absolute omvang, grote groep huishoudens niet altijd goed werkt. De ontwerpprincipes van een voorschotstelsel passen bovendien niet goed bij de inzichten vanuit de gedragswetenschap en de systematiek leidt tot veel terugvorderingen, die kunnen bijdragen aan schuldenproblematiek van huishoudens. Bij de vormgeving van het huidige stelsel is veel waarde gehecht aan gerichtheid en aan tijdigheid. Met gerichtheid wordt bedoeld het op de euro nauwkeurig uitkeren, rekening houdend met veel verschillende omstandigheden en tegen zo laag mogelijke kosten. Met tijdigheid wordt de voorschotsystematiek op basis van het actuele inkomen bedoeld zodat huishoudens kosten niet hoeven voor te schieten.